per Prof. Toma Macovei, Romania
Un die insolate de autumno, sur un banco de un belle parco, se incontra duo bon amicos. Illes son de bon humor, reguardante le joco allegre del aquas de un fontana artesian opposite e le parterres vive colorate de rosas, begonias e salvia, al longe del allées. Preter illes passa un copula de juvenes inamorate, parlante in un lingua estranie.
Emile (plus matur e ben initiate in linguistica): Ben es cognoscer plure linguas! Le lingua, essente le realitate immediate del pensata, constitue le plus interessante producto del spirito human. Qui sape duo linguas, on dice, vive duo vitas. Tu non volerea viver duo vitas?
Paolo (minus initiate, sed non disinteressate): Io volerea etiam tres, sed crede tu que isto es possibile ancora? Le assimilation de un lingua estranie sollicita longe annos de studio e multe moneta. In le schola on me ha obligate de inglutir un pauco de russo, ma crede tu que me ha remanite alique de illo? Io non sape satis ben mesmo le alphabeto de iste lingua. E pois, il ha tante linguas belle e interessante, que io non pote decider me con le qual comenciar.
Emile: Comencia anque tu, como le alteres, con le anglese.
Paolo: Proque justo con isto? Illo ha un pronunciation tanto bizarre, que non a torto on dice que in anglese on scribe Georgio e on lege Basilio.
Emile: Proque? Tu demanda me rememora de celle de un scholar novicio:
Patre, proque debe io apprender anglese? Como proque? Al minus le medietate del mundo lo parla. E que? Isto non es bastante?
Paolo: Adequate responsa pro le exaggerate expansion non justificate del anglese. E io suppone que iste lingua va occupar me le integre vita, sin que io va succeder de assimilar lo sufficientemente. In un burla, sed con profunde senso, on dice que a un condemnate a morte, on ha demandate, secundo le tradition, de exprimer su ultime desiro ante le execution. Iste ha demandate que on le accorda solmente le procrastination pro apprender le anglese.
Emile: Ingeniose responsa. Assi ille non haberea jammais essite executate. Dunque vamos lassar le lingua de Will. Apprende le latino, le base de omne linguas romance.
Paolo: Ancora pejor. No. Rumper mi capite con su impossibile grammatica? Io considera que non es disproviste de cata ration le observation del humorista Branislav Nushitch, qui, in su "Autobiographia", scribe: "Secundo que existe populos que ha perite de peste, similemente le populo latin ha perite a causa del accusativo con infinitivo e del conjugation periphrastic active e passive"; pro adjunger un pauco plus foris: "Le romanos, si illes non lo habeva cognoscite e haberea debite anque illes apprender le latino, illes non haberea plus habite le tempore de conquirer le mundo".
Emile: Perspicace observation. E tu ha intuite satis ben le situation. Tote le linguas ethnic, como etiam celles classic, apparente e developpante se in modo spontanee, in le curso del tempore, in despecto de lor beltate e valor emotional, illos ha un vocabulario supercargate, numerose regulas grammatic plen de irregularitates, assi que il serea multo difficile pro te appropriar te los.
Paolo: E alora, que on poterea facer pro le allargamento del horizonte linguistic del homines con minime sacrificios?
Emile: Alora, le mente del homines illuminate, philosophos e eruditos, ha interprendite longe recercas e a parte fertile al fin. Illes pensava que, assi como on ha create e perfectionate rationalmente le medios de transporto, arrivante al traino, al automobile, al avion e al rocchetta cosmic, celles de transmission que ha conducite al invention del telegrapho, del telephono e del cinematographo, e pois, del radio e del televisor color, similemente on debe introducer le rationalisation anque in le dominio linguistic, remanite multo detra. Crear o extraher de celles existente un lingua elaborate secundo principios e normas rational.
Paolo: Laudabile idea, ma, an reimplaciara, con le tempore, iste idioma normate, nostre belle linguas materne al quales nos somos tanto attachate?
Emile: On non debe ni pensar a un tal cosa. De tal aberrationes time solmente le conservatores obtuse, qui son contra alcun intervention del ration in le problema del lingua. Le linguas national, iste ver tresores del cultura, sera guardate con pietate e mesmo defendite con cura de cata influentia nocive. Justo lor grande diversitate forma un ver bouquet pictoresc de flores electe del cultura universal. Il se age solo del realisation de un lingua auxiliar, plus simple e regulate, facilemente assimilabile, pro esser utilisate con maxime efficientia in le relationes international.
Paolo: Le concepto de un tal lingua es admirabile, sed io estima que illo es multo difficilemente realisabile pro satisfacer omne gustos.
Emile: Il va sin dicer que isto non es un facile cosa, ma on non debe oblidar que nulle obra de insigne valor ha essite create sin grande sacrificios. Le prime mention del idea de un lingua international appare in un littera del philosopho Descartes, ab le 20 de septembre 1629, in le qual ille monstra le possibilitate del creation de un lingua con un sol declination e conjugation, sin parolas derivate irregularmente. Ab tunc ha apparite centos de projectos de linguas auxiliar. Le ultimes son realisationes multo ingeniose. Per exemplo, tu te plange que in le studio de linguas te horripila specialmente le grammatica. Que dicerea tu de un lingua cuje grammatica es tanto simple, que on pote apprender lo in solmente qualque horas?
Paolo: Io non pote creder que il ha un tal lingua, ma si io lo cognoscerea, io lo considerarea un ver meravilia del spirito human.
Emile: Mesmo assi illo etiam es. Ante cognoscer lo, etiam io non credeva que existe un lingua tanto simple, que on pote appropriar se lo in un tempore record, pro utilisar lo in correspondentia con amicos del integre mundo, in tourismo e commercio, legente le numerose publicationes apparite in illo, e adressante se ipse a un large publico per su proprie essayos e obras etc. Isto es le plus juvene e perfectionate lingua auxiliar commun, que se approxima le plus al ideal de un lingua international, tanto necessari a nostre epocha.
Paolo: Tu me stupeface de plus in plus. E quales serea le qualitates de un tal lingua auxiliar commun?
Emile: Si tu ha patientia, io pote presentar los a te mesmo ora. Ecce, per exemplo, tu mentionava le enoio incontrate al uso del alphabeto russe. Eh ben, le lingua ideal debe usar le alphabeto latin, le plus simple e expandite in le principal linguas occidental. Ma, vamos prender un exemplo in le qual son synthetisate quasi tote le conditiones necessari a un lingua international utilisabile in Europa e, in bon mesura, anque in altere continentes.
Paolo: In iste maniera io crede que illo serea plus explicite.
Emile (le monstra un notitia): Alora, reguarda con attention iste parve poesia, scribite in le lingua con le plus electe qualitates, e pro isto io lo nomina provisorimente optiva, del parola latin optivus,a,um (electe).
Lingua natural e musical de parolas international e un grammatica minimal. Comprensibile facilemente per personas intelligente. Le medio de communication, adequate pro le solution del confusion de Babylon.
- Eh, esque tu ha comprendite alique?
- Paolo: Extraordinari! Io ha comprendite le toto. Quasi como si isto serea mi proprie lingua.
Emile: Certo. E le simile impression ha etiam le parlatores del altere linguas, super toto in Europa e in America latin. Isto es un del conditiones le plus importante pro un lingua international normate: "comprensibile facilemente", isto es, "que pote esser comprendite facilemente". Eh ben, optiva es le sol lingua cognoscite que pote esser comprendite a prime vista, i.e., sin haber studiate lo antea.
Paolo: Io non supponeva mesmo que pote exister un tal lingua. Inter tote le linguas, iste optiva merita le plus grande attention.
Emile: Naturalmente, illo non pote esser comprendite facilemente per un analphabeto, un imbecille, un malade mental, e de hic le precision: "per personas intelligente", i.e., per homines con mente san e con un certe instruction.
Paolo: Isto significa que le majoritate del homines pote apprender lo.
Emile: Certo que si. Qual homine san al mente haberea le imprudentia de recognoscer que ille non es intelligente? E io adjungerea alique: Cata homine san proba que ille es intelligente, appreciante e apprendente optiva.
Paolo: Io es completemente convincite que isto es le veritate. Tu me ha eveliate le curiositate, le interesse e mesmo le ambition. Io debe hastar me de apprender iste lingua etiam pro non esser considerate stupide, ultra al supra mentionate avantages que illo me offere. Del resto, io ha etiam ja comenciate cognoscer lo un pauco. Ecce: "lingua natural", tu non debe me lo traducer, ma proque es necessari iste precision? Existe anque linguas minus natural o artificial?
Emile: Existe. Le plus grande numero del projectos de linguas auxiliar normate son plus o minus artificial, i.e. illos non ha relation con le linguas cognoscite: ethnic, national o classic. Ab initio, le mente inventive del homines ha fabricate omne sortas de idiomas bizarre, sur base de signos, de codices secrete formate de litteras e cifras, e mesmo un bizarre idioma, sol-re-sol, sur base de notas musical; sed nulle inter iste linguas bizarre ha potite esser usate pro un plus facile comprension inter le homines, quia illos son difficilemente memorate e comprendite. Qui poterea comprender, per exemplo, que sub le forma 4873 28 1211! es facite un declaration de amor? Mesmo etiam esperanto, que ha alicun tractos valorose, es un lingua semiartificial, proque su autor, dr. Zamenhof, se ha permittite de cambiar alicun parolas cognoscite (lernejo in loco de schola), de introducer alteres non existente in le linguas natural (kiu = qui, kaj = e), de usar pro marcar le plural le curiose termination -j etc.
Paolo: Il va sin dicer que tal idiomas, fabricate arbitrarimente, non pote esser acceptate per le homines, ni son facilemente assimilabile o comprensibile.
Emile: Sin dubita. Optiva, in recompensa, non es un lingua fabricate o construite secundo le preferentias arbitrari de un sol persona, como esperanto, o de un gruppo isolate. Illo usa le vocabulario commun del linguas occidental, que existe jam de 2000 annos, habente le origine in le linguas latin e grec.
Paolo: Meraviliose idea, proque istes ha devenite le base del cultura ipse, antea in Europa e, de hic, in tote le mundo.
Emile: E in iste modo optiva compli un altere condition fundamental, celle de esser quanto plus possibile proxime al linguas national, ma essente multo simplificate e systematisate.
Paolo: Io comprende ben que, apud altere qualitates, etiam isto contribue a su facile comprensibilitate. Que nos va plus foris: "e musical", ha iste parola le signification que illo pote esser utilisate mesmo in musica?
Emile: On pote interpretar lo anque assi. Il ha plure cantos con parolas in optiva. On ha publicate etiam tres brochures de cantos; ma le ver senso del expression "e musical" es celle que optiva frue de un euphonia a parte agradabile, simile a celle del italiano e mesmo del romaniano.
Paolo: Bravissimo! Vamos examinar plus foris: "de parolas international", isto es tanto clar como possibile, ma como ha essite selectionate iste parolas?
Emile: Post un studio profunde del elementos commun al principal linguas europee, on ha stabilite le principio fundamental: Un parola es adoptate per optiva si illo es commun a al minus tres del linguas anglese, francese, espaniol/portugese, italiano e, in certe casos, germano e russo. Le forma standard o le prototypo de un parola debe esser absolutemente conforme al linguas mentionate. De facto optiva non es un nove creation artificial, ma solmente le reinitiation del functionamento del latino in su forma moderne.
Paolo: Importante principio, nam le parolas del linguas mentionate, tirante lor origine ex latino e greco, forma le base del cultura europee e, per le terminologia scientific, mesmo celle mundial. Legente in continuation, "e un grammatica minimal", io comprende que il se tracta de un maxime simplification del grammatica, un ben felice innovation, quia justo le grammatica tortura le plus le scholares e le homines interessate in le studio del linguas national.
Emile: Tu ha perfectemente ration. Sub iste aspecto, le principio fundamental es que le grammatica de optiva constitue le systema le plus simple possibile. Isto significa le exclusion del varie particularitates e formas irregular, del generes masculin e feminin, del accordo del adjectivo con le substantivo, del declinationes e del verbos irregular trovate in le linguas europee.
Paolo: Io considera que isto es le plus grande beneficio pro le facilitation del studio de un lingua normate.
Emile: Il va sin dicer. E isto sin diminuer, de un maniera o de altere, le claritate e le expressivitate del lingua.
Paolo: In fin, "le medio de communication adequate pro le solution" es clar como le lumine del die e perfectemente intelligibile; sed que senso ha le ultime verso: "del confusion de Babylon"? De qual confusion il se tracta?
Emile: Hic es un metaphora, basate sur le cognite legenda biblic (Genese, XI, 1-9), nascite ex le tentativa del homines del tempores remote de explicar se le causa del grande diversitate del linguas. Babel significa "confusion", e le legenda narra que iste nomine ha essite date a un templo gigantesc construite per le filios de Noe, qui sperava, per isto, arrivar al celo. Usque tunc, le homines parlava un sol lingua. Pro punir lor harditessa, Deo imbroliava lor linguas, assi rendente van lor obra. De hic deriva etiam le parola "babylonia", que significa grande imbroliamento. "Le confusion de Babylon" dunque significa le imbroliamentos de omne sorta causate al homines, in lor relationes international, per le differentias del linguas, optiva essente le medio le plus adequate pro dar al homines parlante differente linguas materne, le possibilitate de un facile e melior comprension inter illes e eximer le organisationes international de enorme dispensas imponite hodie per un ver armea de interpretes.
Paolo: Io es ben gaudiose de iste felice incontro, essente enthusiasmate per lo que io ha apprendite. E ora io es multo curiose de saper qual es le ver nomine de iste meraviliose lingua, tanto distincte e eligite, que, in modo provisori, tu ha potite supernominar lo, pro bon ration, optiva? Io es del toto convincite que illo merita etiam iste nomine, e que, si on constituerea un jury, competente e objective, pro eliger le lingua auxiliar unic in le relationes international, iste serea absolutemente le favorite.
Emile: Iste lingua, nettemente superior al altere linguas auxiliar con velleitates international, e que, gratias a su perfecte naturalitate e internationalitate, non potera esser superate ni in le futuro, per ulle altere innovation, es celle publicate in 1951, post 25 annos de recercas, per le International Auxiliary Language Association (IALA), un gruppo de linguistas celebre del mundo, sub le direction del Prof. Dr. Alexander Gode. Su nomine es INTERLINGUA ("lingua inter linguas").
Paolo: Io es convincite que isto es le lingua que io potera assimilar le plus rapidemente, con maxime placer e profito, e io consiliara anque mi amicos e cognites de apprender lo.
Emile: Io te felicita pro haber te decidite de comenciar con iste lingua que servi anque qua ponte pro le studio de altere linguas.
Paolo: Io desira comenciar tosto, ma como?
Emile: Invia un littera tosto al Servicio de Libros UMI,
Servicio de Libros UMI
Cassa postal (Postbus) 4035
NL-9701 EA Groningen
Nederlandia/Paises Basse,
Un littera redacte assi:
Si, io me interessa pro Interlingua, le moderne e simplificate latino. Invia me vostre gratis informationes, un gratis exemplar del magazin international Panorama e le catalogo de publicationes in Interlingua.
Paolo: Conta sur me qua adherente convincite pro Interlingua.
Emile: Essente convincite que isto es le solution optime del lingua international in Europa e mesmo in le mundo, nos debe hastar nos de ganiar le plus multe adherentes possibile, contribuente assi a un melior comprension inter le homines de omne nationalitates, per le plus moderne, facile e efficace medio de communication linguistic.